In april 2024 neem ik jullie mee op reis door een selectie van boeken die ik door de jaren heb gelezen. Het afgelopen jaar heb ik veel over deze selectie nagedacht: Welke boeken kies ik uit? Wat vertellen de gekozen boeken over mij? Wat vertellen ze juist niet? Is er een bepaald thema? Wat kan ik van mezelf laten zien? Wat wil ik laten zien? Kies ik de boeken uit omdat ze me hebben geraakt? Omdat ik er keihard van moest huilen, van verdriet of van het lachen? Omdat ze me hebben gefrustreerd of mijn wildste fantasieën hebben geprikkeld. Omdat ze mij op andere ideeën of in beweging brachten? Ongeacht wat anderen van deze boeken vinden?

Of ga ik een lijst samenstellen die een bepaald beeld creëert. 

Over mij. 

Van iemand die alleen maar blij wordt van Literatuur met de hoofdletter L. Die niets anders leest dan hele inhoudelijke, informatieve boeken over de maatschappij. Politiek. Filosofie. Geschiedenis. Economie. Wetenschap.

Wat zo een simpele, luchtige vraag was van de bblthk bracht in mij van alles naar boven. Over authenticiteit, beeldvorming, kwetsbaarheid, verwachtingen, onzekerheid en aannames. 

En ja, I have a confession to make. Ik was in eerste instantie bezig om een lijst samen te stellen voor dat beeld. Met Literatuur schrijvers, veel informatieve boeken over de maatschappij. Maar mijn hart ging er niet sneller van kloppen. Niet van deze samenstelling. Behalve dat het maar 1 deel van mij liet zien - mijn cognitieve deel -, was deze lijst vooral gebaseerd op ‘intelligent en belezen’ overkomen.

Ik miste veel van mijn lievelingsboeken. De boeken die je op de Young Adult afdeling vindt of die heerlijke fantasyreeks, bestaande uit 10+ boeken, die me maanden zoet hielden om me vervolgens heartbroken en verloren achter te laten, nadat ik de laatste pagina van het laatste boek omsloeg. De smutty ones die ik lekker op de e-reader lees, verborgen voor het oog van de ander.

Het afgelopen jaar ben ik daarom een aantal keer opnieuw begonnen aan de lijst. Voor het laatst afgelopen december. En nu mag ik het eindelijk delen. 

Tijdens het samenstellen van de lijst met boeken werd het me steeds duidelijker wat deze lijst over mij vertelt. En waar ik het heel graag over wil hebben. En dat is de rode draad in mijn leven: het ‘zoeken’. Het zoeken naar mezelf, naar jou. Naar ons. Naar thuiskomen.

Iets waar ik weinig over vertel, maar wat ik mijn hele leven voel en meedraag is het gevoel van disconnectie. Ontworteld zijn. Nergens echt bij horen. Me niet thuis voelen. Of het nu was op de ‘zwarte’ basisschool in die ene aandachtswijk of het ‘witte’ gymnasium waar ik later naar toe ben gegaan. Bij de Turkse gemeenschap waar ik te horen kreeg dat ik te verkaast was, of in die Nederlandse groep waar ik steeds als de Turk werd neergezet. Maar het ging niet alleen om mijn etnische achtergrond. Het ging ook over mijn vrouwzijn,  cultuur, religie en klasse. Alles werd keer op keer ter discussie gesteld. Bevraagd. Zonder dat ik erom vroeg.

In mijn herinneringen ben ik altijd aan het zoeken geweest. Van jongs af aan. In boeken, in het ontdekken van mijn cultural heritage, in ontmoetingen met mensen, bij psychologen en coaches. 

Waarom voel ik me toch zo ontheemd?

Ligt het aan mij? Moet ik me minder aantrekken, anders mijn best doen? Invechten? Is het iets eigen aan de kinderen van de diaspora? Is het de Turkse melancholie? Of de heimwee en het verdriet van mijn ouders wat ik onbewust over heb genomen? Is het omdat ik al zo vroeg leerde om me steeds weer aan te passen aan alle ruimtes die ik binnenliep? En waar ik, vaker dan me lief was, steeds weer werd bevraagd als de ‘Ander’. Op mijn identiteit, de culturen die ik meedraag, mijn tradities, gewoontes en mijn loyaliteit.

Of is het omdat ik lees wat er aan de hand is, onderzoek na onderzoek. Dat mensen met niet-Westerse namen moeilijker aan stages komen.  Of aan banen, for that matter. Dat etnische profileren nog steeds een ding is. Dat de man die ooit ‘minder, minder, minder’ liet scanderen over een bevolkingsgroep, nu de grootste partij in Nederlands heeft. Dat racisme bewezen betonrot is in onze samenleving, maar waar we toch weer nieuwe onderzoeken naar moeten laten doen, want echte interventies zijn te ingewikkeld. Dat buitenlanders maar moeten oprotten als ze het ze hier niet zint: ‘Behalve jij natuurlijk, want jij bent anders. Je spreekt zo goed Nederlands en bent zo goed ingeburgerd. Jij hoeft je echt niet aangesproken te voelen.’.

Wie bepaalt of ik erbij hoor? 

Of ik thuis ben? 

Doe ik dat? Of doe jij dat? 

Blijf ik een leven lang verlangen naar iets wat ik niet kan definiëren, noch kan vastpakken. Maar waar ik zo zeker van ben dat als het er eenmaal is, ik het herken. 

De ontlading en opluchting. 

Van eindelijk thuiskomen. 

Mijn ontelbare identiteiten
Ik ben zo blij dat ik dit boek heb gelezen, want dit boek voelde als thuiskomen. Ik herkende zoveel van wat Sinan beschreef over het opgroeien in Nederland als kind van migrantenouders. Hoe je steeds weer navigeert tussen mensen, plekken, culturen en talen. Wat dat doet met jezelf en hoe je je verhoudt met de mensen en systemen om je heen. Sinan heeft woorden gegeven aan gevoelens die ik zo lang heb meegedragen, gevoelens die ik niet altijd begreep of kon plaatsen, die ik niet kon bespreken met mijn witte vrienden. Dit boek deed me realiseren dat ik niet gek was, en vooral ook dat ik niet alleen was. 

Sinan Çankaya komt 3 april naar de bblthk: Toen ik begon met het samenstellen van deze collectie was 1 ding meteen duidelijk: voor de opening wil ik Sinan Çankaya uitnodigen. Hij is schrijver van het boek ‘Mijn ontelbare identiteiten' dat 3 jaar geleden uit is gekomen. Dat boek heeft me een taal gegeven om te praten over opgroeien in Nederland als kind van Turkse migrantenouders, over ‘erbij’ horen en ontheemding. Over klasse migratie. Over het zoeken, vinden en verliezen van ideeën, beelden en delen van jezelf en de ander. Over een verlangen naar thuiskomen.

Meer informatie over de opening op 3 april met Sinan Çankaya

Femicide
Ik ben vrij vroeg in mijn leven erachter gekomen dat jongens en mannen echt een andere positie hebben in onze samenleving: een met meer vrijheid, en met uitzonderlijke gave om onder dingen uit te kunnen komen. No matter how shitty ze zich gedragen en welke grenzen ze overgaan, of dat nu met woorden of fysiek is. Gelukkig is hier steeds meer aandacht voor en worden langzaamaan dingen in gang gezet voor verbetering. Ook als het gaat om femicide. De getallen liegen er niet om. In het buitenland niet en in Nederland ook niet. In haar boek legt Tessel uit wat femicide is en wat er aan ten grondslag ligt. Ze laat zien welke impact dit heeft en welke stappen er genomen moeten worden om vrouwen een veiligere toekomst te bieden. Het boek heeft mij aan het denken gezet over de rol die taal speelt in het denken en handelen met betrekking tot femicide. Dat de manier waarop er in kranten, andere media en in de politiek over wordt gesproken ons beïnvloedt en daarmee ons begrip en handelingsperspectief inperkt. 

Eigen welzijn eerst 
Dit essay houdt Nederland een mooie spiegel voor over de verrechtsing van de samenleving en hoe dat zich zo heeft kunnen ontwikkelen. Het heeft een extra dimensie toegevoegd aan mijn begrip van de ontwikkelingen in onze huidige samenleving. 

Schaduw van de Vos
Ik vind de boeken van Julie altijd fantastisch. De Schaduw van de Vos speelt zich af in de Japanse mythologische wereld en dus een hele leuke manier om meer daarover te leren. Yumeko, de hoofdpersonage die half vos en half mens is, krijgt onverwacht een ingewikkelde taak en zij gaat eropuit om die te vervullen. Maar ze moet wel verborgen houden wat ze echt is. Tijdens haar reis ontmoet ze allerlei wezens die elk een rol gaan spelen bij het vervullen van die taak. Wat ik zo mooi vond aan dit verhaal was het karakter van Yumeko. Hoeveel vertrouwen zij blijft hebben ondanks alle tegenslagen en het feit dat ze zichzelf niet volledig kan zijn, raakte me enorm. Ook laat het verhaal het belang van gemeenschap zien. Dat je samen meer kan dan alleen. 

Spreken en Zijn
Taal is een machtig instrument: het heeft invloed op zoveel verschillende niveaus. Het kan in- en uitsluiten, het bevrijdt en begrenst ons tegelijkertijd. Maar zijn we ons allemaal bewust van de kracht van taal en de daarbij behorende verantwoordelijkheid? Zijn we ons bewust van onze relatie met taal? Hoe we taal waarderen? Welke verschillen we daarin maken? Beseffen we ons dat taal politiek is? Kübra laat haar licht schijnen op dit onderwerp aan de hand van onderzoeken en eigen ervaringen. Het boek leest ontzettend fijn en op een luchtige en toch doordringende manier legt ze allerlei zaken bloot die van betekenis zijn. 

Leerling en Meester
Mijn lievelingsserie. Er is een gigantische wereld gecreëerd en Robin verweeft alle verschillende verhaallijnen op zo een mooie manier aan en in elkaar. Er gebeurt teveel om te benoemen. De boeken bleven me verrassen, vooral de ontwikkelingen van de karakters.  En het talent van de schrijfster, die zo een complexe wereld heeft beschreven op een manier dat het net echt leek. Toen het laatste deel uit was, heb ik een tijdje geen boek meer aangeraakt. Ik was in rouw om alle personages in het boek waar ik nooit meer iets over zou kunnen lezen. Het was voor  mij zo lang geleden dat ik gegrepen was door een boek. Daarom zal deze altijd een een speciaal plekje hebben voor mij

Kinderen van Moeder Aarde
Dit was een van mijn lievelingsboeken toen ik kleiner was. Het sprak echt tot mijn verbeelding en deed me nieuwe dingen realiseren. Vooral over de positie en mogelijkheden van vrouwen. Ze konden bepaalde posities innemen. Posities waarvan ik dacht dat die voornamelijk voor mannen waren weggelegd. Die representatie heeft bij mij een zaadje gezaaid. 

Middernachtbibliotheek
Dit boek heb ik gelezen toen ik een ingewikkeld besluit moest nemen twee jaar terug. Ik bleef me maar afvragen, wat als ik de verkeerde keuze maak. Dat is iets waar Nora in het boek ook mee worstelt. Waar het boek me aan herinnerde is dat er niet iets bestaat als foute keuzes. Iedere keuze is gewoon een ander pad. Met de daarbij horende ups en downs. 

The Island of missing trees
Elif is een van mijn favoriete schrijvers. Ik lees haar boeken het liefst in Engels of Turks. Dat komt met name omdat zij zo kan toveren met woorden en in die talen komen haar woorden tot in mijn ziel binnen. Dat geldt ook voor dit boek.  The island of missing trees is een ontzettend mooi en verdrietig boek, dat zich afspeelt in Cyprus. Het gaat over een verboden liefde, over ruimte zoeken en pakken, over ontheemding en eenzaamheid. Maar ook over de natuur en onze relatie met haar. 

De Profeet 
Dit boek pak ik erbij als ik het soms niet zie zitten. Er zitten veel levenslessen in. Het mooiste aan dit boek is dat het me heeft geholpen om de relatie met mijn ouders fijner te maken. Ik spreek niet goed Turks en mijn ouders niet goed Nederlands. Dat maakt het soms moeilijk om echte gesprekken te voeren, omdat we de woorden niet kunnen vinden. Ik heb veel van Kahlils teksten in het Turks gegoogled en er met mijn ouders naar gekeken. Dat heeft ons geholpen elkaar beter te begrijpen en dichter bij elkaar te komen. Met name zijn gedicht over kinderen.